Op 25 september 2024 was het precies 170 jaar geleden dat de toenmalige bisschop van Breda, Mgr. van den Hooijdonk, de Broeders van Huijbergen stichtte. Dit feit werd feestelijk herdacht met broeders, medewerkers, vrijwilligers en andere betrokkenen in het broederhuis Sint Marie in Huijbergen. Een dag van terugkijken in dankbaarheid maar ook van kijken naar de toekomst. Vol vertrouwen!
In het KNR bulletin verscheen onlangs een artikelen over de feestelijkheden en de geschiedenis en toekomst van de broeders.
De dag begon met een feestelijke viering waarin de huidige bisschop van Breda, Mgr. Liessen voorging. In zijn homilie sloot hij aan bij het thema van de dag ‘eenvoud en vertrouwen’. Dit is ook het motto van de broeders en passend bij hun charisma.
Geschiedenis
Na de viering volgde een gezellig samenzijn waarbij broeder Marcus Deijn, overste van het Religieus Huis Nederland kort terugblikte op de geschiedenis van de congregatie.
In 1854 begonnen de eerste broeders in het voormalige klooster van de Wilhelmieten in Huijbergen. De congregatie groeide en de broeders ging ook op andere plekken in Nederland en later ook elders in de wereld werken: Indonesië en Brazilië. Zij richtten zich in de eerste plaats op onderwijs aan en opvoeding van jongens op verschillende niveaus. Later kwamen daar ook andere werkzaamheden bij.
Op het hoogtepunt, eind jaren ’50 van de vorige eeuw telde de congregatie ongeveer 350 broeders. In Nederland wonen er nu nog twintig en zij zijn allen op leeftijd. In Indonesië echter bloeit de congregatie nog steeds.
Vooral in de beginjaren leefden ook de broeders in grote armoede en hadden een zwaar leven. De eerste vijf overleden broeders hadden een gemiddelde leeftijd van nog geen 35 jaar. De laatste vijf overleden broeders waren boven de tachtig. Hoewel er in Nederland geen broeders meer bijkomen, blijven zij kijken naar de toekomst. Ze bieden gastvrij onderdak aan de leefgemeenschap van De Huijberg, waarin zij de franciscaanse waarden om goed zorg te dragen voor heel de schepping herkennen.
Ook wordt momenteel onderzocht op welke wijze er een buurtzorgcentrum voor de bewoners van Huijbergen een plaats kan krijgen op het terrein van de broeders.
Religieus leven in de toekomst
Het middagprogramma van de feestdag stond in het teken van deze toekomst.
Simon Evers, secretaris-generaal van de KNR, was gevraagd om zijn visie op de transitie en toekomst van het religieuze leven in Nederland te delen met de aanwezigen. Hij begon met de feiten: naar verwachting zullen er eind dit jaar on- geveer 2000 religieuzen in ons land zijn. In 2030 zijn dat er volgens schattingen van het KASKI ongeveer 1250. De KNR telt op dit moment 169 aangesloten religieuze ordes en congregaties. Naar verwachting zijn dat er in 2030 zo’n tachtig en in 2040 ongeveer dertig. Veel van de instituten hebben momenteel vijf tot tien leden. Het is de vraag of dat in de toekomst voor alle gemeenschappen zal gelden.
De laatste jaren is een groot deel van de instituten bezig met wat we noemen de voltooiing. Maar we zien we ook andere ontwikkelingen. Er zijn instituten waar nieuwe jonge leden zich melden. Zij zijn zich aan het oriënteren op de locaties en het apostolaat waar zij zich in de nabije toekomst op kunnen richten.
Een tweede ontwikkeling is de internationalisering. Enerzijds doordat buitenlandse medebroeders en -zusters naar ons land komen en anderzijds doordat in steeds meer instituten provincies van verschillende landen worden samengevoegd tot grotere Europese verbanden.
Tot slot komen er ook nieuwe, jonge congregaties vanuit het buitenland naar Nederland toe, al dan niet op uitnodiging van een bisschop.
Daarnaast zien we een groeiende belangstelling voor nieuwe vormen van religieus leven: religieuze leefgemeenschappen, nieuwe bewegingen etc., vaak oecumenisch. Er is veel in ontwikkeling en de gemeenschappen hebben nog geen vaste vormen. Dit komt mede voort uit een maatschappij waar behoefte blijft bestaan aan zingeving en verbinding. Mensen blijven zoeken naar wat hen richting kan geven, maar vinden dat niet altijd in bestaande vormen. Het biedt echter wel kansen voor het religieuze leven. Zingeving en verbinding zijn immers de kern van het religieuze leven: verbinding vanuit gedeelde idealen.
Flexibiliteit en moed nodig
De vraag of het religieuze leven toekomst heeft in onze maatschappij hangt af van de mate waarin de religieuzen erin slagen om in te spelen op de huidige behoeften. Zij zullen zich moeten aanpassen aan de tijdsgeest en de verlangens van de moderne mens, andersom zal het niet gebeuren.
Evers is hier positief over: Religieuzen hebben altijd veerkracht getoond en weten in te spelen op de noden van de tijd. Zij zijn meer flexibel dan de hiërarchische kerk en kunnen sneller inspelen op veranderingen. Daar is echter wel moed voor nodig. Om met de woorden van paus Franciscus te spreken: “niet de tijden veranderen, maar we bevinden ons in een verandering van een tijdperk.” Het is daarom belangrijk meer te doen dan alleen noodverbanden aan te leggen, door bijvoorbeeld het naar ons land halen van buitenlandse priesters en religieuzen.
Evers verwijst ook naar Tomáš Halík die de toekomst van de kerk en het religieuze leven ziet in kleine gemeenschappen. Kleine spirituele centra waar mensen samen komen om te bidden, te mediteren en te vieren. Plekken waar ruimte is voor zingeving en verbinding dus. Het kunnen kloosterachtige plekken van inspiratie zijn. Je ziet zoiets hier in Huijbergen waar de broeders ruimte geven aan de Huijberg, aan mensen die zich op een andere manier willen verbinden met de spiritualiteit van Franciscus en de zorg voor de schepping.
Kenmerkend voor het religieuze leven is de kwetsbaarheid. De leden van een gemeenschap hebben niet voor elkaar gekozen, maar delen wel een ideaal. Dat maakt ook kwetsbaar, zowel de individuen als de hele gemeenschap. Maar religieuze gemeenschappen zijn daarmee ook een voorbeeld van hoe je het met elkaar uit kunt houden ondanks de verschillen.
Daarnaast kenmerkt het religieuze leven zich als een cultuur van luisteren in deze maatschappij waarin juist het zenden en elkaar overstemmen centraal staan. Door ruimte te maken voor elkaar en echt naar elkaar te luisteren ontstaat verbinding.
Deze kenmerken zorgen voor een tegengeluid in onze maatschappij en daarmee kunnen kloosters ook nu antwoord geven op de noden van deze tijd: de nood aan verbinding en aan zingeving. Het vraagt echter moed, flexibiliteit en vertrouwen. We moeten blijven geloven dat er toekomst is voor religieus leven.
Het doorgeven van de franciscaanse spiritualiteit
Tweede spreker deze middag was Krijn Pansters, van het franciscaans studiecentrum. Hij vertelde de aanwezigen over een nieuw project waarmee hij probeert de franciscaanse waarden door te geven aan jonge mensen. Broeders en zusters zijn van grote waarde geweest voor onze maatschappij in zorg en onderwijs. Maar religieuzen zijn veel minder zichtbaar geworden in onze tijd. Hoe kun je dan de spiritualiteit doorgeven aan jonge mensen? Ethiek, religie en spiritualiteit zijn voor hen vaak niet bekend. Zij kennen de oude woorden niet.
Daar komt bij dat jonge mensen digitale wezens zijn. Zij doen alles vanaf een scherm. Daarom is gekozen voor een digitaal platform om het franciscaanse verhaal te vertellen.
Het online leerplatform zal materialen, modules en methoden presenteren om de kern van de spiritualiteit en de ideeën van vier franciscaans geïnspireerde ordes en congregaties beschikbaar te maken voor studenten en anderen. Doel is hun ethische competenties te verbeteren om te doen wat juist is, en om praktijkgerichte wijsheid toepasbaar te maken in verschillende maatschappelijke contexten, bijvoorbeeld persoonlijk leiderschap, zorg en duurzaamheid.
Via een interactieve website maken de studenten kennis met de vier ordes en congregaties. Dit gebeurt aan de hand van de vier kernwaarden van de Universiteit van Tilburg. Deze komen niet voor niets overeen met waarden die passen bij het reli- gieuze leven. Elk van deze waarden is gekoppeld aan een van de ordes of congregaties.
‘Caring’ is gekoppeld aan het beleid van de zusters Franciscanessen van Veghel; ‘Concerned’ aan het stadsklooster van de Franciscanen in Den Bosch; ‘Connected’ aan de zorg voor het milieu door De Huijberg en de broeders. ‘Courageous’ aan de moed van de Kapucijnen hun charisma zichtbaar te houden.
Studenten krijgen o.a. bij elk van deze waarden een filmpje te zien waarin een van de broeders of zusters wat verteld over deze waarde. Daarnaast zijn er opdrachten aan verbonden. Bijvoorbeeld bij ‘Caring’: schrijf een brief aan een zuster van Veghel over de waarden en waar je mee zit. De zusters zullen dus daadwerkelijk brieven gaan ontvangen van de studenten. De planning is ook om projecten te gaan bezoeken en echte ontmoetingen tot stand te brengen.
Rond het thema Connected en de broeders van Huijbergen is er naast een filmpje met broeder Bram Hommel informatie te vinden over de Huijberg en de Laudato Si’ Alliantie, het Zonnelied is er te vinden en ook groene recepten.
Op 4 oktober is de website online gegaan voor de studenten van de Tilburg University. Er komt ook een publieksversie. Deze zal op 24 januari 2025 gepresenteerd worden tijdens een studiedag over religieuze waarden.
800 jaar Zonnelied
De middag werd besloten met een korte mededeling over toekomstige activiteiten. Het komende jaar, 2025, wordt uitgebreid stilgestaan bij het feit dat het 800 jaar geleden is dat Sint Franciscus het Zonnelied schreef, zijn loflied op de schepping. In hetzelfde jaar is het precies tien jaar geleden dat de encycliek Laudato Si’ van paus Franciscus over de zorg voor de schepping verscheen. Samen met o.a. de franciscanen en de Laudato Si’ Alliantie zullen de broeders van Huijbergen hier uitgebreid bij stilstaan met verschillende activiteiten.
In alle eenvoud en vol vertrouwen in de toekomst blijven de broeders zich daarmee inzetten voor de noden van deze tijd.
Erica op ’t Hoog
Tekst overgenomen uit KNR bulletin
Foto: Ter gelegenheid van het jubileum was er de afgelopen maanden een tentoonstelling in het Wilhelmietenmuseum, dat op het terrein van het broederhuis ligt. Alle broeders zijn geportretteerd met een voor hen belangrijk voorwerp in hun hand. Bij de foto is kort iets over hun leven en dit voorwerp te lezen.
