De Ordo Canonici Regularis Praemonstratensis (O. Praem.), in het Nederlands premonstratenzers of norbertijnen, is een kloosterorde van reguliere kanunniken van de Orde van Prémontré. De orde kent ook een derde orde voor leken.
Deze kloosterorde werd in 1121 door de heilige Norbertus van Xanten gesticht in Prémontré, vanwaar de naam. De orde, die het beschouwende leven en de liturgische dienst verenigt met het actieve leven, zoals zielzorg en onderricht, kwam spoedig tot grote bloei. De eerste abdij in hedendaags Nederland, was de abdij van Middelburg in 1128. De abdij van Berne, werd gesticht vanuit de abdij van Mariënweerd in 1134.
Norbertijnen worden ook wel witheren genoemd naar hun witte habijt. De norbertijnen leven volgens de regel van Augustinus. Hun leuze luidt ad omne opus bonum paratus (“tot elk goed werk bereid”). De norbertijnen leven niet alleen contemplatief, maar richten zich meer op praktische prediking en zielzorg. Zij bedienen vaak verschillende parochies in de onmiddellijke omgeving van hun abdijen. In de volksmond werden deze pastoors daarom witte pastoors genoemd.
De eerste abdij in hedendaags Nederland, was de abdij van Middelburg in 1128. De Abdij van Berne werd in 1134 door ridder Fulco van Berne gesticht in Berne aan de Maas, het tegenwoordige Bern (Gelderland). Hiermee is Berne de oudste nog bestaande kloostergemeenschap van Nederland. Van de nabijgelegen norbertijnerabdij van Mariënweerd kreeg hij een abt en enige kloosterlingen toegezonden om zijn kasteeltje te Berne te bemannen. Ditmaal trad Fulco zelf toe tot de gemeenschap. Zijn vrouw, Bescela, koos voor een leven als religieuze in Berne en later in het norbertinessenklooster te Altforst dat aan de abdij verbonden was.
Abdij en priorijen in Nederland
- In Nederland zijn op diverse plekken norbertijnen woonachtig en werkzaam, dus niet alleen in Heeswijk-Dinther. In Hierden zijn norbertijnen – mannen en vrouwen – actief in priorij De Essenburgh en communiteit Mariëngaard. Ook in Tilburg zijn norbertijnen werkzaam.
- Abdij van Berne, gesticht in 1134 te Bern, later gevestigd in Heeswijk-Dinther
De abdijgemeenschap bestaat momenteel uit 13 norbertijnen, variërend in leeftijd van bijna 50 tot ruim in de 90 jaar. Zij worden ondersteund door tal van medewerkers en vrijwilligers. Daarnaast is er een groep van zeer betrokken vrouwen en mannen, de zogenaamde participanten, die nauw verbonden zijn met de abdij en deelnemen aan het gemeenschapsleven.
- Met de twee priorijen: Priorij De Essenburgh in Harderwijk/Hierden werd opgericht op 11 juli 1950 als afhankelijk huis van de Abdij van Berne. Adres: Zuiderzeestraatweg 199, 3849 AE Hierden. Op dit moment wonen er 4 norbertijnen in De Essenburgh.
In de priorij in Tilburg, De Schans 122, 5011 EN Tilburg wonen twee norbertijnen. - Communiteit Mariëngaard in Hierden (bij Priorij de Essenburgh) is een gemeenschap van vrouwen norbertijnen. Op dit moment wonen er twee vrouwen norbertijnen.
Norbertinessen
- Priorij Sint-Catharinadal in Oosterhout (1271)
Sinds 1647 wonen de zusters Norbertinessen van priorij Sint-Catharinadal onafgebroken in het Slotje De Blauwe Camer. De basis van Sint-Catharinadal ligt in het jaar 1271, toen de gemeenschap gesticht werd in Vroenhout bij Wouw. Het kasteeltje de Blauwe Camer dateert uit de vijftiende eeuw. Sint-Catharinadal is het enige vrouwenklooster in Nederland dat vanaf de stichting heeft voortbestaan. Er wonen ongeveer 10 zusters in de Priorij.
Norbertinessen zijn in tegenstelling tot de norbertijnen zuiver contemplatief. Vanaf 1950 hebben de zusters zich bekwaamd in boekrestauratie en kalligrafie. Door hun grote vakkundigheid kregen ze internationale naamsbekendheid en vele opdrachten. In 1954 werd officieel het ‘Kunstatelier’ opgericht, waar in de hoogtijdagen tientallen zusters werkten. Producten uit het Kunstatelier en reproducties zijn verkrijgbaar in de kloosterwinkel. De norbertinessen van Oosterhout hebben geïnvesteerd in wijngaard en tuinen om meer aan de weg te timmeren en voorwaarden te scheppen voor nieuwe roepingen.
Grote foto: Abdij van Berne
Foto in tekst: Uit Klooster! 5, Norbertinessen in hun wijngaard (2018)
