In ‘Ecstacy & Orewoet’ combineert PARCUM mystieke kunst uit vooral de zeventiende eeuw met hedendaagse werken.
PARCUM is het door de Vlaamse overheid erkende museum en expertisecentrum voor religieuze kunst en cultuur. Het toont de volgende maanden in de statige Abdij van Park in Heverlee een boeiende tentoonstelling over extase en mystiek. De expo Ecstasy & Orewoet combineert eeuwenoude religieuze kunst en voorwerpen met werk van hedendaagse kunstenaars. De combinatie maakt deze tentoonstelling aantrekkelijk, omdat daarmee duidelijk is dat oude religieuze verlangens actueel blijven, weliswaar in andere vormen.
In het christendom zien we een bloei van een extatische traditie bij vrouwelijke religieuzen in dertiende en veertiende eeuw, vooral in Brabant en Luik. Er floreerde een mystieke traditie die onder meer bijzondere literaire werken voortbracht, zoals van Hadewych. In de veertiende eeuw werden hun ervaringen uitgediept door auteurs Jan van Ruusbroec (1293-1381).
Een derde opleving vond plaats tussen 1550 en 1650 met onder meer de karmelitaanse mystiek. Uit deze periode dateren heel wat mooie schilderwerken die in Heverlee te zien zijn: religieuzen die door God geraakt worden, zichzelf tot bloeden toe pijnigen, mee het kruis dragen of zelfs door de gekruisigde Jezus omarmd worden.
Toch is er een contrast met de hedendaagse werken, onder meer van de beroemde performancekunstenares Marina Abramović. De mens blijft hunkeren naar extase, maar het wordt een soort uitlaatklep. Men wil gevoelens van verbondenheid bewerken.
In de christelijke vrouwenmystiek stond de mystieke eenwording met Christus centraal. Dat was het objectief, niet de extase op zich. Mystieke schrijvers deden er vaak vele jaren over om hun diepe ervaringen onder woorden te brengen en te theologiseren. De Franse godsdiensthistoricus Michel de Certeau (1925-1986) ontdekte dat het woord en het begrip ‘mystiek’ maar uit de zeventiende eeuw stamt. Het heeft te maken met een verandering in het religieus gevoel, waarbij het aloude mysterieuze aspect van de devotie wordt vervangen door de ervaring.
Het is niet toevallig dat we op de expo vrij veel kunst uit de zeventiende eeuw zien. Nadien verdwenen bepaalde motieven.
Orewoet is dan weer een woord dat uit onze taal verdween. Het woord komen we voor het eerst tegen in Het Leven van Sint-Lutgard, dat in 1274 door Willem van Affligem werd voltooid. Het betekent ‘drift’ of ‘(geestelijke) gloed’, maar duidt eigenlijk een soort van ‘geestelijke waanzin, extase’ aan. Buiten de mystiek had woetook nog andere betekenissen om de gemoedstoestand van mensen aan te geven: ‘weemoed’, ‘hartstocht’ en ‘waanzin’. De bezoeker weze gewaarschuwd…
Ecstasy & Orewoet, tot 9 november in PARCUM, Abdij van Park, Leuven-Heverlee, www.abdijvanpark.be.
Overgenomen van Otheo.be
foto: Zaalzicht met een vliegende Christina de Wonderbare. © PARCUM
